Nhar il-Ħamis 4 ta’ 2023, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Nicole Mangion se tagħmel taħdita dwar “Magħna ma tagħmlu xej’!” Il-Malti fost il-Partitarji ta’ Hibernians F.C. u Valletta F.C.

Din it-taħdita se ssir mil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tintwera diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

Din it-taħdita se tippreżenta d-diskors Malti li jintuża fost il-partitarji ta’ Hibernians F.C. u Valletta F.C. Għalhekk, se tagħti ħarsa lejn il-ħsieb u l-ispontanjetà tad-diskors waqt il-futbol Malti. Matul it-taħdita se ssir analiżi tal-kanzunetti miġbura u tad-diskors fuq il-prodotti għall-bejgħ li jkun hemm waqt id-disgħin minuta logħob u fuq il-midja soċjali. Din ir-riċerka kienet parti mit-teżi ta’ Nicole Mangion bl-isem ta’, “Il-Malti fost il-Partitarji ta’ Hibernians F.C. u Valletta F.C.” li tmexxiet minn Dr Immanuel Mifsud u Yanika Schembri Fava bħala kotutriċi.

Nicole Mangion, gradwat b’Baċellerat fl-Arti bl-Unuri fil-Malti u bħalissa qed tagħmel Maġisteru biex tilħaq għalliema tal-Malti fis-sekondarja. Għal Nicole, is-settur tal-arti, huwa l-ispazju li fih tista’ timraħ bħala persuna għaliex permezz tiegħu hija tgħaqqad dak kollu li għandha għal qalbha: il-mużika, it-teatru u l-lingwa Maltija.

Nhar il-Ħamis 20 ta’ April 2023, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Joseph Farrugia se jagħmel taħdita dwar “Ix-xemx issaħħan, imma l-ebda borma ma tgħalli! – is-sabiħ u l-ikrah tal-ħajja ta’ ġor-raba’ u ta’ ġewwa r-raħal”.

Din it-taħdita se jmexxiha Ġużi Gatt u se tintwera wkoll diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

Meta l-bombi bdew jaqgħu fuq il-bliet ta’ madwar il-port, fl-aħħar gwerra dinjija, “in-nies tal-ibliet” kellhom, ħafna minnhom, jaqbdu ħwejjiġhom, iħallu djarhom, u jsibu kenn f’xi kamra fid-djar tan-nies tal-irħula. Ma damx ħafna ma beda jidher ċar li n-nies tal-ibliet kienu mdorrijin jgħixu stil ta’ ħajja differenti min-nies tal-irħula, u minn hemm beda żvilupp ieħor, għat-tajjeb u l-ħażin, fis-soċjetà Maltija.  Illum Malta kollha tista’ tgħid li saret belt waħda, ftit hawn min “għex il-ħajja tar-raħal” kif kienet snin ilu. Madankollu, mhux kollox hu mitluf.  Joseph Farrugia għex ħajtu kollha fl-irħajjel żgħir tan-Nigret, li llum hu parti miż-Żurrieq.  Għadu jiftakar sew il-ħajja ta’ tfulitu u f’ċertu sens, għadu jgħixha sal-lum.  F’din it-taħdita Ġużi Gatt se jitkellem miegħu biex jgħaddilu tagħrif interessanti fuq il-ħajja tan-nies ta’ dari, tagħrif li għalina llum li qed ngħixu f’dinja mgħaġġla u għal kollox differenti minn ta’ qabilna, jista’ jgħinna biex nifhmu aktar il-karattru Malti u minn fejn għaddejna biex wasalna fejn qegħdin illum.

Joseph Farrugia jaqla’ l-ħobża ta’ kuljum billi jaħdem ta’ pumpier ma’ tal-Protezzjoni Ċivili. Qabel ma qabad dan ix-xogħol, għamel iktar minn għoxrin sena jaħdem mal-Gvern bħala restawratur fil-lavur u l-iskultura. Fil-ħin ħieles tiegħu kien jaħdem iktar minn ħmistax-il tomna raba’ flimkien ma’ missieru, u tul is-snin, hu u missieru siefru kwantitajiet kbar ta’ patata u basal għal barra minn Malta, minbarra li pprovdew il-ħaxix għall-borma tal-familja. Farrugia qatta’ ħafna snin joħroġ fuq il-baħar, jgħin lis-sajjieda ta’ Wied iż-Żurrieq u Marsaxlokk fis-sajd tal-arżnell, tal-klamari, tal-lampuki, u l-bqija. Minbarra li hu espert tas-sajd minn fuq il-blat, jifhem ukoll fil-kaċċa u fl-insib. Fi kliem ieħor, għex il-ħajja Maltija u raħlija, jaf il-ħajja tan-nies tax-xogħol, u billi għandu lsienu jaqilgħu u jaf anke jħaddem il-pinna fil-kitba bil-Malti, jista’ jgħaddilna ħafna tagħrif fuq stil ta’ ħajja li ftit ftit qed jgħib minn quddiem għajnejna.

Nhar il-Ħamis 16 ta’ Marzu 2023, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Amy Azzopardi se tagħmel taħdita dwar “It-Talb minn Fomm l-Għawdxin”.

Din it-taħdita se tkun miftuħa għal kulħadd u se tintwera wkoll diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

Din it-taħdita hija dwar it-talb orali li jingħad fost l-Għawdxin. Minkejja li dan it-talb ilu jintiret permezz tal-fomm għal diversi snin, ftit li xejn inkitbu studji fuq dan il-qasam tat-Tradizzjoni Orali. Kien għalhekk li Amy ddeċediet li tirriċerka dwar it-talb orali Għawdxi. Mill-istudju tagħha ħarġu punti varji li ser ikunu ttrattati f’din it-taħdita, fosthom: il-varjazzjoni fir-reġistru u t-tul tat-talb, ir-rima djalettali u anka r-raġunijiet għala jitlob il-popolin

Amy Azzopardi, minn Ta’ Kerċem, Għawdex gradwat b’Baċellerat fl-Arti bl-Unuri fil-Malti. It-teżi tagħha hija dwar “Il-Ġbir u l-Analiżi tat-Talb minn Fomm l-Għawdxin” taħt is-superviżjoni ta’ Yanika Schembri Fava. Bħalissa qed tagħmel Maġisteru biex issir għalliem għax temmen li b’din il-professjoni ser titrażmetti fl-istudenti tagħha l-għarfien u l-passjoni li għandha lejn il-Malti.

Nhar il-Ħamis 26 ta’ Jannar 2023, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Simon Salafia se jagħmel taħdita dwar “Stramberiji fl-Ismijiet ta’ xi Mkejjen f’Għawdex: l-Importanza tas-Sorsi Orali”

Din it-taħdita se tkun miftuħa għal kulħadd u se tintwera wkoll diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

It-taħdita se tinqasam fi tliet partijiet. Simon Salafia l-ewwel se jagħti ħarsa ġenerali lejn it-toponomastika, l-iktar fil-kuntest lokali u dak attwali. Imbagħad ser jiffoka fuq is-sorsi orali u l-importanza tagħhom fil-kuntest tat-toponomastika lokali. U fl-aħħar jfisser xi ismijiet ta’ mkejjen f’Għawdex li jista’ jkollhom etimoloġiji kurjużi jew strambi, bil-ħsieb li jagħti dawl ġdid fuq it-tifsir tagħhom. Dawn l-ismijiet tal-postijiet jikxfu, jew jagħtu ħjiel, ta’ kliem Malti li llum ma għadux jintuża u jinfurmana dwar ismijiet ta’ persuni li llum ma tantx huma magħrufa jew li ntilfu kompletament mill-memorja kollettiva. Wara l-preżentazzjoni jkun hemm ħin għall-mistoqsijiet u l-kummenti.

Żewġ pubblikazzjonijiet ta’ Simon Salafia

Simon Salafia studja fl-iskola tal-Gvern tar-Rabat u fil-Kulleġġ ta’ San Alwiġi. Huwa kompla l-istudji tiegħu fl-Università ta’ Malta fejn iggradwa fl-Inġinerija Elettrika. Wara studja l-Ispanjol u kiseb Diploma fl-Ispanjol mill-Università ta’ Salamanca. Għallem l-Ispanjol fiċ-ċentru kulturali Spanjol-Malti, fl-iskejjel tal-Gvern, u fl-Università ta’ Malta. L-interessi u l-passatempi ewlenin tiegħu huma l-ivvjaġġar, u l-Istorja u l-kultura Maltija, l-aktar il-perjodu Medjevali u t-toponomastika. Huwa wkoll gwida liċenzjat u interpretu professjonali. Simon Salafia kiteb diversi artikli, l-aktar dwar it-toponomastika, f’diversi rivisti bħal L-Imnara, L-Arkivju u l-Gozo Observer, u ppubblika żewġ volumi dwar it-toponimi Għawdxin.

---

Nhar il-Ħamis 12 ta’ Jannar 2023, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Kenneth Cauchi se jagħmel taħdita dwar “Il-Qniepen – Wirt Kulturali Tanġibbli u Intanġibbli.”

Din it-taħdita se tkun miftuħa għal kulħadd u se tintwera wkoll diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

Il-qniepen kienu fost l-eqdem mezzi ta’ komunikazzjoni li ħoloq il-bniedem. Użahom biex ferraħ, sejjaħ, ħabbar u bekka lil ta’ madwaru. Mal-medda tas-snin, bosta qniepen inqasmu bl-użu li kienu suġġetti għalih. Dawn saru mill-ġdid bl-użu tal-istess qniepen miksura, imdewba u fonduti fi qniepen ġodda magħmula mill-istess metall.

L-istorja tal-kampanoloġija Maltija hija sinonima ma dik ta’ pajjiżi oħra, madankollu, tmur lil hinn, b’differenzi partikulari karatteristika tal-istat insulari tagħna. Kienu bosta l-fondituri tal-qniepen Ewropej li fornew qniepen li għadna ngawdu, kif ukoll oħrajn li ntilfu mal-medda taż-żmien. Fondituri oħra kienu residenti f’Malta u għamlu dan ix-xogħol fi gżiritna. Diversi kienu l-fondituri li għaddew is-sengħa minn ġenerazzjoni għal oħra mill-ibgħad żminijiet sal-bidu tas-seklu għoxrin. Il-kummissjoni ta’ qniepen ġodda u kbar kienet fost l-oħrajn, simbolu ta’ saħħa finanzjarja bejn raħal u ieħor kif ukoll kapaċità ta’ organizzazzjoni teknika biex ittellgħu – mingħajr mezzi moderni – diversi qniepen kbar li sal-lum, għadhom fost l-ikbar eżempji kampanoloġiċi Maltin.

L-użu tal-qniepen inbidel maż-żmien, min wieħed utilitarju għall-kapriċċ ta’ perfezzjoni mużikali. Il-bidla tapparteni l-kwalità fil-qniepen li evolvew minn oġġett, li basta jgħamel ħoss, għal strument mużikali mill-aqwa. Id-daqq divers kien jitlob ismijiet speċifiċi biex jiddistingwi waħda minn oħra u partikolari minn raħal għal ieħor. Ir-rifsa, ir-roll, il-bewsa u t-tnaqqir huma ftit minn dawn it-termini li dari kienu jintużaw il-ħin kollu. Dan hu suġġett estensiv li minkejja li s-snin għaddew, għadu jgħix magħna ta’ kuljum u li għalhekk din it-taħdita se tiffoka fuqu.

Kenneth Cauchi twieled fl-1974 u studja fl-Università ta’ Malta. Iggradwa bl-unuri fil-Konservazzjoni tal-Metalli u l-Ġebel kif ukoll b’ Maġisteru fl-arkitettura ekklezjastika Barokka. Huwa tħarreġ fil-kampanoloġija f’Loughgorough u Cambridge fl-Ingilterra, kif ukoll Leuven fil-Belġju, Annecy fi Franza u Nordlingen fil-Ġermanja. Kien il-kampanar prim tal-KonKatidral ta’ San Ġwann għal iktar minn tnax-il sena, kif ukoll responsabbli ta’ diversi proġetti ta’ restawr u installazzjoni ta’ qniepen ġodda fosthom dik tal-Monument tal-Gwerra fil-Barakka t’isfel fil-Belt Valletta.

Nhar il-Ħamis 15 ta’ Diċembru 2022, fis-6.00pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Dr Alexander Vella Gregory se jagħmel taħdita dwar l-għanjiet Maltin tal-Milied bl-isem ta’ “Tridx Immorru Żepp?”. 

Din it-taħdita se tkun miftuħa għal kulħadd u se tintwera wkoll diretta fuq Zoom u Facebook bħala parti mill-proġett tad-Dipartiment tal-Malti fuq It-Tradizzjoni Orali.

Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

Jekk tistaqsi lil xi ħadd għal għanja tal-Milied Maltija, l-ewwel li ma jsemmi hi “Ninni la Tibkix Iżjed.” Iżda aktarx jieqaf hemm. Ħafna mill-innijiet tal-Milied li nafu llum huma traduzzjonijiet ta’ għanjiet barranin, ħafna minnhom ta’ natura kummerċjali. In-natura popolari ta’ dawn l-għanjiet tagħmilha diffiċli ħafna għar-riċerkaturi sabiex jistħarrġu aktar fuq dan is-suġġett għaliex jiddependi ħafna fuq it-trażmissjoni orali.

B’xorti tajba fl-2016 Alexander Vella Gregory iltaqa’ ma’ Ġużeppi Zammit minn Birkirkara li għaddielu għadd ta’ għanjiet tal-Milied li baqa’ jiftakar minn tfulitu. Minn hemm beda vjaġġ ċkejken fl-istorja u n-nostalġija li joffri lemħa rari fuq għanjiet tal-Milied li kienu kważi intesew. Din it-taħdita hi l-istorja ta’ Ġużeppi, u l-għanjiet sempliċi u mqanqla tiegħu.

Dr Alexander Vella Gregory huwa kompożitur, mużiċist, u riċerkatur. Għandu dottorat fil-mużika minn Edinburgh Napier University, fejn ħadem fuq il-kompożizzjoni u n-narrattivi komunitarji marbuta mal-Belt Valletta. L-interessi tiegħu huma mifruxa, iżda kemm fix-xogħol kreattiv tiegħu kif ukoll fir-riċerka akkademika jagħti attenzjoni partikolari lill-istejjer, il-komunitajiet u l-identità. Dan hu rifless fil-proġetti tiegħu li jinkludu Il-Ħajja Stramba ta’ Betta Caloiro (2022), kunċert ambulanti mal-kor Cappella Sanctae Catharinae fil-palazz tal-Inkwiżitur fil-Birgu, u Qamar|Qabar (APS Summer Festival, 2022), kunċert multimedjali dwar l-identità Maltija permezz ta’ testi, mużika oriġinali, u interventi viżwali minn Austin Camilleri. Proġetti oħrajn jinkludu Ritwali (2021), proġett dwar ir-ritwali komunitarji reliġjużi ġewwa Malta, u Minn Fuq l-Ispalla (2021), proġett ta’ ġbir dwar it-taqbil tal-festi maħdum flimkien mad-Dipartiment tal-Malti fi ħdan l-Università ta’ Malta.

Il-Ħamis 17 ta’ Novembru 2022, fis-6pm fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta se ssir intervista mas-Sur Jason Zammit dwar Karga ta’ veru: Riflessjonijiet fuq il-Kaċċa u ż-Żgħażagħ bħala parti mill-proġett dwar it-Tradizzjoni Orali tad-Dipartiment tal-Malti tal-Università ta’ Malta. Din l-intervista se tkun miftuħa għal kulħadd u se tintwera diretta fuq Zoom u Facebook. Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta u Klabb Kotba Maltin.

L-intervista, li se titmexxa minn Yanika Schembri Fava, se tiffoka fuq kif il-kaċċaturi żgħażagħ jitkellmu dwar id-delizzju tagħhom. Jason Zammit se jitkellem fuq kif osserva u intervista lill-kaċċaturi żgħażagħ li kienu parti mir-riċerka tiegħu għall-kors tal-Baċellerat fl-Istudji dwar iż-Żgħażagħ u l-Komunità fl-2011, Of Wolves and Young People: Initiation and Commitment to Hunting. Mill-osservazzjonijiet u l-intervisti li Zammit għamel fil-fond ħarġu għadd ta’ frażijiet u espressjonijiet li ma jintużawx min-nies li m’għandhomx din in-namra, bħal: “ħallelin tan-natura”, “nillupa fuq il-kaċċa” u “tajra ta’ preġju.” Waqt din l-intervista se jinqraw siltiet mill-intervisti li saru bħala parti mir-riċerka li saret u huma xhieda ħajja ta’ dan il-lingwaġġ.

Jason Zammit huwa Youth Worker u ilu jaħdem mal-Aġenzija Żgħażagħ mill-2010 bħala Senior Manager. Zammit jagħti wkoll lekċers mad-Dipartiment tal-Politika Pubblika, L-Università ta’ Malta. Huwa għandu Baċċelerat fl-Istudji taż-Żgħażagħ u l-Komunità, fejn matul dawn l-istudji żviluppa interess fis-sotto-kulturi, tranżizzjonijiet taż-żgħażagħ u fil-politika taż-żgħażagħ. Jason kompla l-istudji tiegħu b’Masters fil-Politika Pubblika fejn seta’ jkompli jiffoka fuq il-politika taż-żgħażagħ.

Nhar il-Ħamis 6 ta’ Ottubru 2022, fis-6.00pm, fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq, se jsir seminar bl-isem ta’ “Jien Kurjuż fuq Kollox. Il-Kelma ta’ Guido Lanfranco.”

Dawk li ma jistgħux ikunu magħna fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti jistgħu jsegwu s-seminar fuq Zoom u fuq Facebook.

Is-seminar se jiddiskuti aspetti differenti tal-ħidma bla heda ta’ Guido Lanfranco fil-qasam tat-tradizzjoni orali. Lanfranco twieled fit-18 ta’ Ottubru 1930 u ħalliena bħal daż-żmien sena, fit-8 ta’ Settembru 2021.

Il-kelliema se jkunu: Prof. Sandro Lanfranco, Prof. Mark Anthony Falzon, Rita Saliba, u Yanika Schembri Fava, Michael Deguara, Dr Michael Spagnol, Prof. Adrian Grima, u Kenneth Cassar.

Waqt is-seminar żewġ kotba riċenti marbutin ma’ Guido Lanfranco u r-riċerka tiegħu se jkunu għall-bejgħ bi prezz speċjali. Il-Ħarira Kaħla: l-awtobijografija ta’ Guido Lanfranco (2022) se jinbiegħ bil-prezz ta’ €38 minflok €45, waqt li The Examined Life – Writing in Honour of Guido Lanfranco, editjat mill-Prof. Mark-Anthony Falzon, se jinbiegħ bil-prezz ta’ €40 minflok €50.

Dan is-seminar huwa miftuħ għal kulħadd. Ħajr lill-Klabb Kotba Maltin u lill-Fondi tar-Riċerka tal-Università ta’ Malta tal-għajnuna biex isir dan is-seminar bħala parti mill-proġett dwar it-Tradizzjoni Orali.

---

Il-Programm tas-Seminar

Aspetti tal-Ħidma ta’ Lanfranco fuq it-Tradizzjoni Orali

Prof. Sandro Lanfranco

Ix-xogħol ta Guido Lanfranco fuq it-tradizzjonijiet orali, beda sew fis-snin sebgħin. Kienet għadha kemm bdiet tmajna l-fażi ta’ ħajtu fejn kien jistudja l-ambjent naturali u kienet qiegħda tibda l-fażi ta’ studji dwar l-ambjent soċjali. Waqt li kien qiegħed jistudja l-pjanti, iltaqa’ ma’ bosta persuni li għaddewlu tagħrif li ma kienx jinstab fil-kotba. Din qanqlet kurżità li kienet ukoll frott in-nostalġija. Malajr induna li meta dawn in-nies, bosta minnhom anzjani, imutu, imut magħhom dan it-tagħrif u jintilef. Għalhekk, l-istudju tal-pjanti witta t-triq għall-istudju tal-mediċina popolari u minn hemm, ta’ aspetti oħrajn tal-folklor Malti. Dar nies kemm sab, kiteb, u ħafna drabi, pitter l-istejjer tagħhom biex dawn ma jintilfux. 

Guido Lanfranco u l-istorja naturali ta’ Malta

Prof. Mark Anthony Falzon

Wieħed mill-oqsma li Guido Lanfranco spikka fih hu dak tal-istudju tal-pjanti u l-annimali f’Malta. Ix-xogħlijiet tiegħu, li dejjem kienu bbażati fuq riċerka metikluża oriġinali u saru skont metodi xjentifiċi stabbiliti, taw kontribut kbir u dejjiemi. Fost l-oħrajn hemm il-kotba tiegħu fuq il-ħut, il-pjanti u l-mammiferi. Apparti dan ix-xoghol, Lanfranco kien ukoll pijunier f’dak li nistgħu nsejħulu moviment konservazzjonist, li eventwalment issarraf fl-għaqdiet ambjentali li nafu llum. Dan l-intervent se jiddiskuti dan l-aspett ta’ ħidmitu.     

Drawwiet u Tradizzjonijiet Maltin: Esperjenzi u anedotti
Rita Saliba

Fil-kitbiet ta’ Guido Lanfranco wieħed ma jistax ma jinnotax is-sens qawwi ta’ osservazzjoni, ta’ xi ħadd li ma jħallix mument minn ħajja ta’ komunità għaddej mingħajr ma jitkixxef kif u għaliex, u minn fejn beda. Konxju li d-drawwiet ta’ poplu jinbidlu skont l-esiġenzi taż-żmien u kif, “riħ ta’ siegħa jnaddaf qiegħa”, l-awtur ma jiqafx biss fuq l-imgħoddi iżda jara s-sens tat-tradizzjoni li baqgħet għaddejja. L-esperjenzi li ġabar Lanfranco ta’ nies li għexu ħajja aktar kajmana ġġegħelna nirriflettu fuq espressjonijiet idjomatiċi u qwiel li writna u li nużawhom biex nikkomunikaw bejnietna fil-ħajja ta’ kuljum. 

It-Teknika tar-Riċerka ta’ Lanfranco
Yanika Schembri Fava

Fil-konverżazzjonijiet tiegħu man-nies dwar it-tradizzjonijiet popolari, Guido Lanfranco, il-“kurjuż fuq kollox,” juri l-ħila tiegħu li jagħlef lill-informanti tiegħu sabiex jitkellmu imma mingħajr ma jinterrompihom. Dan l-intervent se jiffoka fuq it-teknika tar-riċerka li jħaddem Lanfranco fir-recordings tal-programmi tiegħu fuq Radju RTK dwar diversi oqsma mit-tradizzjoni orali fid-dawl tal-biblijografija tiegħu. 

Il-Mediċina Popolari

Michael Deguara

Fost il-ħafna oqsma li Guido Lanfranco kiteb dwarhom, kien hemm dak tal-mediċina popolari. Apparti r-riċerki tiegħu, għaraf ukoll juża l-mezzi tax-xandir b’mod innovattiv sabiex jiġbor tagħrif direttament mill-memorja tan-nies dwar il-metodi ta’ fejqan li kienu jintużaw f’Malta. Meta Lanfranco kiteb dwar dan il-qasam ma kienx qed jagħmel hekk b’nostalġija jew b’sentimentaliżmu. Spiss kien kritiku ta’ dawn il-metodi, speċjalment fil-każ ta’ dawk li llum nafu li ftit li xejn kellhom bażi xjentifika. Madankollu għaraf fihom ukoll parti essenzjali mit-tradizzjoni orali ta’ dawn il-gżejjer, kif ukoll xhieda ta’ kif il-bniedem dejjem fittex li jesperimenta u jinteraġixxi mal-ambjent ta’ madwaru.

Logħob bil-Kliem, Taqbil u Għajdut

Dr Michael Spagnol

Din it-taħdita tagħti ħjiel tas-sehem importanti li kellu Guido Lanfranco fil-ġbir ta’ versi li jsawru logħob lingwistiku inkella li huma parti minn logħob ta’ xorta oħra. B’mod partikolari nixtieq nuri l-enfasi li tinħass fil-kitbiet tiegħu fuq “it-tibdil kontinwu li jġib ħafna varjanti, ukoll b’taħlit bejniethom”. 

Il-Limerikki ta’ Guido Lanfranco, jew l-Ironija u l-Umoriżmu tal-Ħajja

Adrian Grima

Filwaqt li l-limerikk qajla nistgħu ngħidu li hu parti minn tradizzjoni orali Maltija li tmur lura mijiet ta’ snin, Guido Lanfranco jinqeda bih biex jikkummenta fuq aspetti tal-ħajja Maltija ta’ kuljum. Il-mitejn limerikk fil-ktieb Ċajt bil-Limerikki (2008) huma xhieda tal-osservazzjoni attenta tiegħu tan-nies u s-sitwazzjonijiet li jsibu ruħhom fihom. Dawn il-limerikki juru l-ħakma tiegħu tal-lingwa, il-ħila li jiġbor f’ħames versi marsusin u fi skema riġida ta’ rima l-isfumaturi tal-karattri u tal-ġrajjiet li jgħaddu minnhom. F’dawn it-taqbiliet hemm il-Guido Lanfranco li nafu, osservatur li jinnota, jiftakar u jiddokumenta l-istejjer li jidhru li mhumiex tiegħu. Hemm il-Guido Lanfranco li jħobb “l-ironija u l-umoriżmu tal-ħajja,” imma hemm ukoll il-kreatur li minn kelma, minn ritratt, joħloq storja.

Ix-Xogħlijiet li Guido Lanfranco ta lill-Mużew Etnografiku tal-Birgu

Kenneth Cassar

Bħal dak kollu li jġorr identità Maltija, il-mużewijiet kienu ħafna għal qalb Guido Lanfranco. Ħadem u kkollabora kemm-il darba, u kkontribwixxa wkoll b’diversi donazzjonijiet lill-kollezzjoni nazzjonali, illum fdata f’idejn Heritage Malta. Fl-2016 is-Sur Lanfranco għadda lill-Palazz tal-Inkwiżitur u lill-Mużew Nazzjonali tal-Etnografija kollezzjoni mill-isbaħ ta’ 269 tpinġija ta’ drawwiet, tradizzjonijiet u rimedji mediċinali popolari, u dokumentazzjoni għal aktar minn 1500 intervent radjofoniku dwar dawn is-suġġetti. Din il-kollezzjoni hi frott ir-riċerka u l-ħidma tiegħu matul għexieren ta’ snin u hija riżorsa imprezzabbli għall-ħidma tal-mużew u għar-riċerkaturi fil-qasam tal-folklor u l-etnografija.

---

Kumment tal-Prof. Manwel Mifsud fuq Guido Lanfranco

“Lil Guido kont nafu mhux ħażin u kien jimpressjonani f’dawn il-punti:

1. GĦALLIEM. Kif intqal, kien għalliem tassew dedikat u ġeneruż: fl-għaqda YTC fis-70ijiet konna nistednuh u kien jiġi dejjem bil-qalb. Min jaf kemm għallimna fil-ħarġiet li konna nagħmlu fix-xagħri tal-Mellieħa jew Ħad Dingli. Hu b’umiltà kbira, u bl-ironija ħelwa tiegħu, ma kienx jixba’ jgħallem. U lill-poplu Malti ħallielu ħafna kotba ta’ tagħlim, kemm fuq ix-xjenza kif ukoll fuq id-drawwiet Maltin.

2. ARTIST. Ħallielna ħafna pittura xjentifika u pittura folkloristika. Mela l-vojt billi ddokumenta bit-tpinġija tant elementi folkloristiċi li kienu ġew deskritti bil-kliem biss. Niftakar il-pjaċir tiegħi meta f’Ruma kont qed inżur wirja ta’ presepji minn kull pajjiż, u Malta kienet rappreżentata bi presepju ta’ Guido, fuq sfond raħli tradizzjonali.

3. XANDAR. Guido Lanfranco kien wieħed mill-ewwel Maltin li għarfu s-siwi tal-media għall-ġbir tal-informazzjoni diretta, ħaġa li f’Malta, minħabba ċ-ċokon tal-pajjiż, hija iktar faċli. Dan mhux biss għamlu tul ħafna snin b’tant intervisti fuq ir-radju, imma tahomlna dettaljati u anke b’indiċi utli ħafna, kif jaf jagħmel studjuż ta’ veru. Minnu tgħallmu oħrajn fosthom Gordon Caruana, li m’ilux li tana xogħol ieħor mibni fuq intervisti radjofoniċi.

4. STUDJUŻ UMLI. Naħseb li l-aqwa xhieda ta’ studjuż ta’ veru hi l-umiltà. Guido għallimna li, għalkemm tkun xjentist serju, m’għandekx tkażbar l-għerf popolari. Bħala studjuż kurjuż fuq kollox, kien jersaq fuq il-bniedem komuni b’umiltà kbira u jħares lejh bħala injorant imma bħal dak li jġorr fih “l-għerf bla miktub ta’ missirijietna”. Kien dan li ressqu l-ewwel għall-istudju tal-mediċina popolari imbagħad lejn id-drawwiet, l-għana, u t-tradizzjoni orali inġenerali.

Manwel Mifsud: 6.10.22

Nhar It-Tnejn 20 ta’ Ġunju 2022 fis-6.00pm, Elaine Vella “Seħer il-Malti: Minn Fomm il-Poplu għal Arkivju Lingwistiku.”

Din it-taħdita, li se ssir mil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti fl-Università ta’ Malta u se tintwera diretta fuq Zoom u Facebook, hija parti mis-sensiela fuq It-Tradizzjoni Orali mmexxija mid-Dipartiment tal-Malti tal-Università u hija miftuħa għal kulħadd. Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi ta’ Riċerka tal-Università ta’ Malta u l-Klabb Kotba Maltin.

Il-programm tar-radju Seħer il-Malti ppreżentat minn Thomas Pace u l-Prof. Manwel Mifsud, ilaqqa’ s-semmiegħa ma’ diversi mistiedna filwaqt li joffri opportunità lill-pubbliku biex jikkontribwixxi f’diskussjoni fuq il-lingwa Maltija u dak kollu li hemm marbut magħha.

Din it-taħdita se tittratta l-arkivju lingwistiku li qed jinbena permezz tal-programmi ta’ Seħer il-Malti. Din il-ġabra tiffaċilita l-aċċess għal dak li jingħad fil-programmi: il-kliem u l-idjomi bil-varjazzjonijiet tagħhom kif jingħadu mill-poplu, flimkien ma’ għadd ta’ kurżitajiet lingwistiċi u siltiet letterarji li mingħajr dokumentazzjoni maż-żmien faċilment jintesew u jintilfu.

Għaldaqstant, din il-ġabra tista’ titqies kważi kważi bħala indiċi dettaljat tal-programmi rrekordjati. Għalhekk, f’din it-taħdita se jiġi spjegat il-proċess tal-ġbir u l-mod ta’ kif nistgħu nużaw din il-ġabra bħala gwida għal dak li hemm fil-programm individwali.

Elaine Vella hija għalliema tal-Malti tas-sekondarja u t-teżi tal-Baċellerat tagħha kienet proprju dwar il-ġbir tal-materjal lingwistiku fil-programm Seħer il-Malti. Flimkien mal-qari, hija għandha għal qalbha l-lingwi, b’mod partikolari l-Malti u t-Taljan, u t-tagħlim.

Nhar it-Tnejn 30 ta’ Mejju 2022, fis-6pm, “Jaqaw Ġej biċ-Ċajt?”, serata taċ-ċajt fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti, fl-Università ta’ Malta. Jieħdu sehem Trevor Żahra u Vince Piccinino, b’intervent ta’ Thea Farrugia li rriċerkat iċ-ċajt għat-teżi tal-Baċellerat tal-Arti fil-Malti taħt is-superviżjoni ta’ Dr Michael Spagnol.

Ejjew u rrakkontaw ċ-ċajt tagħkom!  Dawk li jixtiequ jattendu għandhom jibagħtu email fuq adrian.grima@um.edu.mt jew yanika.schembri-fava.13@um.edu.mt biex jirriservaw post.

Din l-attività hija parti mis-sensiela tal-proġett It-Tradizzjoni Orali mmexxija mid-Dipartiment tal-Malti tal-Università ta’ Malta. Dan il-proġett qed isir bl-għajnuna tal-Fondi ta’ Riċerka tal-Università ta’ Malta u l-Klabb Kotba Maltin.

Ħafna drabi nidħqu għax ma nkunux qed nistennew biex ħiereġ min ikun qed jirrakkonta ċ-ċajt.  Hemm element ta’ sorpriża li biex tasal għalih b’suċċess, teħtieġ ċerta attenzjoni. Għalhekk, mhux kulħadd jaf jirrakkonta ċ-ċajt.

Iċ-ċajt mhux taċ-ċajt! Meta konna l-Kulleġġ, Trevor u jien (Vince) kellna ħabib tagħna li kien iħobb jgħid hekk: “Jien kollox biċ-ċajt nieħu; iċ-ċajt biss nieħu bis-serjetà!”