Isma’ l-intervista ta’ Theresa Gauci fil-programm Rokna Kulturali fuq Radju Malta li xxandret it-Tnejn, 6 ta’ Mejju 2019:

Nhar it-Tlieta, 7 ta’ Mejju 2019, fis-6.00pm, fil-Librerija tal-Fakultà tal-Università ta’ Malta Dorothy Bezzina se tagħmel taħdita dwar Gaetano Buttigieg u l-Kanzunetta Popolari bħala parti mis-sensiela fuq It-Tradizzjoni Orali organizzata mid-Dipartiment tal-Malti tal-Fakultà tal-Università ta’ Malta. Din it-taħdita hija miftuħa għal kulħadd u d-dħul huwa b’xejn.

Gaetano Buttigieg (1923-2004) huwa meqjus bħala wieħed mill-aqwa esponenti tal-użu ta’ lsienna fil-qasam tal-kanzunetta popolari. Fi żmien li fih il-Malti kien jitqies aħrax wisq għall-kanzunetti minn bosta, huwa għaraf iħaddem tajjeb il-kelma fil-lirika li kien jadatta għall-melodiji Taljani u Ingliżi li kienu jolqtuh. Il-ħila tiegħu li jikteb b’ħeffa tal-għaġeb, filwaqt li jipproduċi versi mill-aktar melodjużi, fetħitlu quddiemu t-triq tas-suċċess u wasslitu fost numru kbir ta’ familji Maltin li kienu qegħdin jieħdu gost ikantaw l-istili ta’ żmienhom bil-lingwa tagħhom.

Minkejja li Gaetano kiteb għadd kbir ta’ liriċi, uħud minnhom stampati fl-għoxrin ktieb li ppubblika, in-nuqqas ta’ rikordings disponibbli għall-pubbliku, sfortunatament, wassal biex ix-xogħol tiegħu jisfa midfun taħt mewġiet mużikali oħra li maż-żmien sfruttaw il-mezzi ġodda ta’ pubblikazzjoni, propaganda u tixrid tal-prodott tagħhom. Għalhekk, minbarra li t-taħdita se tfakkar il-memorja u tiffoka fuq il-ħidma ta’ Buttigieg billi tqegħedha fil-kuntest ta’ żmienha, għandha toffri lil min jattendi l-opportunità li jisma’ u japprezza siltiet li qed jerġgħu jieħdu l-ħajja wara tant snin.

Dorothy Bezzina għandha għal qalbha l-mużika u l-Malti. Dan l-aħħar għadha kemm temmet l-istudji tagħha fil-grad ta’ MA fil-qasam tal-kanzunetta popolari mad-Dipartiment tal-Malti. Hija kisbet ukoll Baċellerat fil-Malti u fl-Ingliż, Diploma Postgradwatorja fl-Interpretazzjoni, u PGCE mill-Università ta’ Malta, kif ukoll MA fl-Ingliż mill-Università ta’ Nottingham.

Serviet ukoll bħala Uffiċjal għar-Relazzjonijiet Pubbliċi fil-Kumitat tal-Għaqda tal-Malti – Università, u fil-preżent tgħallem il-Malti lil studenti mill-ewwel sal-ħames sena sekondarja fil-Kulleġġ Savio. Dorothy stabbilixxiet ruħha wkoll fix-xena mużikali. Hija tistudja l-vuċi klassika taħt id-direzzjoni tas-Sopran Miriam Cauchi u hija kantanta versatili, bi flessibbiltà li tippermettilha tkanta ġeneri differenti. Ħadet ħsieb id-direzzjoni artistika ta’ diversi kunċerti, fosthom Dari Niftakar, b’kollaborazzjoni ma’ Teatru Manoel, bl-għan li terġa’ toħroġ għad-dawl il-lirika li kiteb Gaetano Buttigieg fuq melodiji popolari tal-ħamsinijiet u s-sittinijiet. Ħadet sehem f’diversi kunċerti annwali u kommemorattivi mal-Orkestra Filarmonika Nazzjonali u l-Valletta International Baroque Ensemble, kif ukoll f’kunċerti privati u serati mużiko-letterarji. Gawdiet ukoll minn numru ta’ opportunitajiet barra minn Malta, fosthom fi Spanja, il-Ġermanja, l-Italja, il-Belġju u r-Royal Albert Hall f’Londra, akkumpanjata mill-Orkestra Filarmonika Rjali.

It-Tlieta 14 ta’ Mejju 2019, 6.00pm, Yanika Schembri Fava, “Xogħol Mibdi jew Li Għad Irid Isir,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq.

Din hija intervista ma’ Yanika Schembri Fava ta’ Theresa Gauci fil-programm Rokna Kulturali fuq Radju Malta li xxandar it-Tnejn 13 ta’ Mejju 2019. 

Fil-ktieb Il-Folklore Malti (1975), fl-aħħar kapitlu “Xogħol Mibdi jew li Għad Irid Isir,” Ġużè Cassar Pullicino jagħti rendikont ta’ xi oqsma sajmin mit-tradizzjoni orali li rridu nirriċerkaw. Cassar Pullicino jħeġġeġ lir-riċerkaturi biex jgħaddu iżjed ’il quddiem “fis-suġġett fuq il-linji ġodda,” jonkella jorbtu u jgħaqqdu flimkien “it-trufijiet imxerrda ta’ xogħlijiet mibdija bla mitmuma.”

Din it-taħdita se turi kif permezz ta’ dan il-proġett dwar it-Tradizzjoni Orali mxejna fuq il-passi ta’ Cassar Pullicino. Yanika Schembri Fava, barra li se tiffoka fuq ix-xogħlijiet li għamilna fi tliet snin ta’ ħidma fil-proġett dwar it-tradizzjoni orali, wara 44 sena mill-kapitlu li kiteb Cassar Pullicino, se titfa’ dawl fuq dawk l-oqsma li jeħtieġu aktar riċerka. Fit-taħdita se jkun hemm diskussjoni strutturata mal-udjenza bl-għan li jinkixfu aktar aspetti biex nimxu aktar ’il quddiem fil-ħidma ta’ dan il-proġett.

Ħajr lill-Fond ta’ Riċerka tal-Università ta’ Malta u lill-Klabb Kotba Maltin tal-għajnuna li jagħtu lil dan il-proġett.

Yanika Schembri Fava hija r-riċerkatriċi ewlenija u l-amminstratriċi tal-proġett tad-Dipartiment tal-Malti tal-Università dwar It-Tradizzjoni Orali. Studjat il-Malti fl-Università ta’ Malta u kitbet it-teżi tal-baċellerat bit-titlu “Funzjonijiet Soċjali tal-Vers Popolari Malti: Is-Seħta u l-Iskunġrar” (2016). Fil-futur beħsiebha tippubblika l-ewwel ktieb tagħha b’versi popolari ta’ seħta u ta’ skunġrar, kemm mir-riċerka li għamlet għat-teżi, kif ukoll wara. Il-qasam tat-tradizzjoni orali, beda jinteressaha minn mindu kienet żgħira, meta kienet tara persuni qrib tagħha jużaw xi versi superstizzjużi u taħnin biex iraqqdu t-trabi. Madankollu, l-interess kompla kiber meta studjat “L-Eqdem Testi Poetiċi Maltin,” fosthom il-versi popolari Maltin.

Wara li tlesti l-Masters fit-tagħlim, Yanika Schembri Fava beħsiebha tkompli l-istudji tagħha fit-tradizzjoni orali fil-livell ta’ Masters.

Dwar Ġużè Cassar Pullicino: https://akkademjatalmalti.org/bijografiji/guze-cassar-pullicino/

It-Tlieta 7 ta’ Mejju 2019, 6.00pm, Dorothy Bezzina, “Gaetano Kanta u l-Kanzunetta Popolari,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq,

Nhar it-Tlieta 9 ta’ April 2019, fis-6.00pm, il-bidwi Joe Sciberras se jirrakkonta l-istorja orali tax-Xagħra l-Ħamra (biswit il-Manikata) bejn l-1881 u l-2019,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq, Din se tkun taħdita oħra mis-sensiela fuq It-Tradizzjoni Orali. Dan huwa proġett ta’ riċerka tad-Dipartiment tal-Malti fl-Università ta’ Malta li qed isir bl-appoġġ tal-Fond tar-Riċerka tal-Università u l-Klabb Kotba Maltin.

Joe Sciberras il-Basli beda jżur ix-Xaghra l-Ħamra man-nannu, in-nanna u z-zijiet meta kellu 5 snin,. Meta tfarfar beda jaħdem il-biċċa raba li kellu hemmhekk u bil-mod il-mod beda jkabbar. Wara xi żmien beda jaħdem il-biċċa raba li kellu n-nannu, u mbagħad il-biċċa tal-kuġin ta’ missieru. U spiċċa bir-raba’ ta’ ħames ishma. Illum jaħdem mal-100 tomna raba’. Minħabba x-xogħol tar-raba’, Joe Sciberras ħadem bħala multiskill fitter mal-Korporazzjoni għas-Servizzi tal-Ilma u llum jieħu ħsieb l-imsaġar tal-Aħrax tal-Mellieħa u qiegħed jaħdem part-time fl-iskola tal-Gvern tal-Wardija fejn qed jgħallem lill-istudenti jaħdmu r-raba’ b’mod organiku.

Ħafna minn dak li se jirrakkonta Joe Sciberras fuq ix-Xagħra l-Ħamra sar jafu bil-fomm mingħand il-kuġin ta’ missieru u mingħand nies oħrajn li għexu fl-inħawi matul is-seklu 20. Għalhekk se jinsisti fuq l-importanza tar-rakkont orali għax ċertu għerf u tagħrif jgħaddi bil-fomm minn ġenerazzjoni għal oħra mingħajr ma jiġi rreġistrat bil-miktub.

Joe Sciberras se jitkellem fuq ir-riċerka tiegħu dwar it-tqassim tal-artijiet fix-Xagħra l-Ħamra li beda għall-ħabta tal-1881. Kienu l-bdiewa li żviluppawha din il-medda ta’ art f’raba’. Meta miet is-sid ta’ biċċa art kbira, ir-raba’ tqassam bejn għadd ta’ bdiewa. Aktarx qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, is-servizzi Ingliżi xtraw iċ-ċens biex jagħmlu l-manuvri militari f’dawk l-inħawi. Minħabba li l-manuvri kienu jsiru bil-“munizzjon ħaj” weġġgħu ħafna nies li kienu jaħdmu jew iżuru l-inħawi. Joe Sciberras se jsemmi l-każ traġiku ta’ tlett itfal li miet minħabba l-munizzjon li ħallew warajhom is-suldati Ingliżi.

Il-qraba u l-ħbieb tal-Basli jirrakkontaw ukoll li fit-Tieni Gwerra Dinjija, għall-ħabta tal-1943-44, l-Eight Army Ingliża li ġġieldet fl-Afrika ta’ Fuq kienet ikkampjata x-Xagħra l-Ħamra qabel telqet minn Malta biex tieħu sehem fl-invażjoni ta’ Sqallija. Fi żmien il-Gwerra, fil-kamp ta’ Għajn Tuffieħa kien hemm stazzjonati ħafna nies tal-militar u għalhekk l-ajruplani tal-għadu sikwit kienu jattakkaw l-inħawi.

Każ minnhom seħħ fl-1942, lejlet San Ġużepp. Joe Sciberras sar jaf bih mingħand nies tal-familja tiegħu li kienu jaħdmu bħala baqquniera f’dawk l-inħawi. Żewġ ekwipaġġi ta’ sottomarini kienu qegħdin Għajntuffieħa għax ma kellhomx fuel biex iħaddmu l-bastimenti tagħhom. Jidher li l-Ġermaniżi saru jafu li kienu hemm u attakkaw il-kwartieri ta’ dawn il-baħrin u qatluhom kollha.

Barra minn hekk, darba minnhom l-ajruplani waddbu l-bombi tan-nar imma ma qabdux għax l-ajru kien umdu. Il-bdiewa li kienu qed jaħdmu r-raba’x-Xagħra l-Ħamra raw kollox quddiem għajnejhom.

Joe Sciberras il-Basli se jitkellem ukoll fuq l-ismijiet li hemm l-irdum li jintużaw mis-sajjieda, il-bdiewa u l-kaċċaturi, imma li mhuma mniżżlin fuq ebda pjanta. Bħala isem, anki “x-Xagħra l-Ħamra” ma jidher imkien fid-dokumenti u l-pjanti: minflok hemm żewġ ismijiet għal oqsma biswit xulxin, ix-Xagħra ta’ Għajn Żnuber u x-Xagħra tal-Kortin. Joe Sciberras għandu jitkellem fuq in-nisel ta’ dan l-isem li jeżisti biss fit-tradizzjoni orali.

F’din it-tielet sena tal-proġett fuq It-Tradizzjoni Orali jonqos isiru tliet taħditiet oħrajn:

• It-Tlieta 7 ta’ Mejju 2019, 6.00pm, Dorothy Bezzina, “Gaetano Kanta u l-Kanzunetta Popolari,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq,
• It-Tlieta 14 ta’ Mejju 2019, 6.00pm, Yanika Schembri Fava, “Xogħol Mibdi jew Li Għad Irid Isir, 53 sena wara Cassar Pullicino,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq.
• It-Tlieta 21 ta’ Mejju 2019, 6.00pm, Prof. Mourad Yelles (Inalco), “The Status of Oral Tradition in the Formation and Evolution of Literary Canons in Algeria : from colonial to post-colonial contexts,” fil-Librerija tal-Fakultà tal-Arti tal-Università ta’ Malta, Tal-Qroqq.

L-attivitajiet kollha tal-proġett fuq It-Tradizzjoni Orali huma miftuħin għall-pubbliku inġenerali u d-dħul għalihom huwa b’xejn.

Is-sit tal-proġett jinsab hawnhekk. http://tradizzjoniorali.org. Il-proġett għandu wkoll paġna fuq Facebook: https://www.facebook.com/um.tradizzjoniorali/.